Brief aan Tom, Han, Tim, Ard of Sam,
Ik had met iemand een gesprek over onderwijsvernieuwing dat heel anders verliep dan ik me had voorgesteld. (ik laat zijn naam even in het midden).
We zouden elkaar over onze nieuwe plannen vertellen en dan kijken of een en ander in elkaar te passen viel. Dat viel ontzettend tegen.
Je keurde mijn spel onmiddellijk af. Een week eerder noemde je me nog een "meester" omdat ik zoveel weet over onderwijs. Maar je zei ook: "het komt er niet uit".
Die stand van zaken pik ik hier weer op. Je hebt me namelijk - onbedoeld - aangespoord om eens goed terug te kijken waar nou mijn meesterschap in zit. Jij hebt het me niet uitgelegd wat je ermee bedoelde - en dat is misschien maar goed ook. Dan heb ik de vrije denkruimte om dat eens zelf in te vullen.
Eerst maar eens even op een rijtje zetten wat ik zoal heb gedaan in de afgelopen 15 jaar:
- events georganiseerd
- blogs geschreven
- krachtige concepten bedacht, die echte gamechangers zijn
- podcasts gemaakt met onderwijsvernieuwers die me inspireren
- keynote speech op de IPON in 2012 gehouden
- onderwijsbulletins opgezet
- me met krimp beziggehouden en de alternatieven zoals online onderwijs
- meegedraaid in onderwijscollectieven en enkele opgezet
- aan hackathons meegedaan
- werkvormen en workshops bedacht en geleid
- betere oplossingen voor het lerarentekort bedacht (ze weten het echt niet meer hoor hoe ze de boel moeten aanpakken maar ik wel)
- mensen met geweldige nieuwe schoolconcepten bijgestaan als klankbord en critical friend
- mijn stem laten horen in de thuiszittersproblematiek en het onderwijs er genadeloos van langs gegeven omdat duizenden kinderen de vernieling in worden geholpen en iedereen de handen ten hemel heft in geveinsde hulpeloosheid (GRRRRRR)
- analyses gemaakt van de ten hemel schreiende ontwerpfouten in het beleid rondom het (niet) Passend Onderwijs - en uiteraard (je kent me, toch?) uitstekende oplossingen aangedragen
- honderden ouders ondersteund die uit wanhoop niet meer wisten waar ze nog een oprecht en integer luisterend oor konden vinden. Dat oor, dat was ik
En oh ja, ik heb zomerkampen georganiseerd waar gezinnen met thuiszitters en wij als staf samen de meest geweldige ervaringen hebben gecreëerd. Met bijna niets aan faciliteiten. Gewoon samen. Je zag de kinderen opbloeien! We hebben ze dan toch maar deze lichtpuntjes kunnen geven. Dit is één van de dingen waar ik nog het meest trots op ben! Beschadigde kinderen eventjes een paar geluksmomenten geven. Met bijna niks! En het is niet geven, ze doen het zelf. Kinderen moet je niet helpen, en al helemaal niet sturen. Ze doen het gewoon zelf.
Wat een les! (en wat een paradox dat we dit juist een "les" noemen. Think about it!)
Zo moet school zijn. Een plek waar je je lekker voelt en samen kan spelen en bloeien en groeien. Zo simpel kan het zijn.
En jij beweert "dat het er niet uit komt"? Wat bedoel je daar precies mee, eigenlijk? Misschien is het goedbedoeld, laat ik daar maar van uit gaan. Iets van deze lange lijst moet ook jou zijn opgevallen. Of je hebt helemaal niet gekeken, dat kan ook nog. Ook suggereer je dat dat dit "er niet uitkomen" aan mij ligt. Dat doet iets met me. Daar kom ik aan het einde van deze brief op terug.
Eerst maar eens even over jouw nieuwe onderwijsconcept. Mooi! Gefeliciteerd met je plan.
Holistisch onderwijs.
Ik heb die fase ook gehad, dat ik de wereld wel eventjes zou vertellen hoe het zit en dat het anders moet. En dat iedereen gewoon maar even naar mij moet luisteren omdat niemand het weet en ik de enige ben die weet hoe het zit. Die fase heeft maar kort geduurd - een paar dagen, misschien 1 dag, misschien was het fantasie - en is snel opgevolgd door nieuwere fases, waarin ik een rijpingsproces heb doorgemaakt tot waar ik nu ben.
Met jouw plan voor ander onderwijs betreedt jij het gebied waarop ik me al zo'n 15 jaar begeef en ik herken met gemak al die valkuilen van toen die jij nu ook doormaakt. Herken jij ze ook? Wil je écht weten of jouw concept het daglicht ooit zal kennen? Dan kunnen we er een tweede gesprek over hebben. Ik zou je advies kunnen geven. Daar kun je enorm van leren. Het ligt eraan hoe serieus je je eigen plan vindt, en hoeveel waarde je eraan hecht om het te realiseren. En natuurlijk of je mijn advies wel wilt horen. De keuze is aan jou. Maar ik schat in dat de kans groot is dat dat gesprek er niet van zal komen.
Nee, de wereld zit niet te wachten op jouw mooie nieuwe idee. Zo werkt het niet.
Wat wel weer waar is, althans we hebben daar denk ik dezelfde mening over, is dat de wereld er behoefte aan heeft. Maar dat zijn - helaas - twee heel andere zaken. Kun je die uit elkaar houden?
Heel anders kijken
Maar bekijk het eens helemaal van de andere kant: wat als jouw ideeën over holistisch onderwijs al op vele plekken te vinden zijn? Als rebelse plantjes in het wegdek die nu nog als ongewenst onkruid worden gezien? En zelfs zonder dat die plantjes jouw mooie holistische concept hebben gelezen? Dat zou toch mooi zijn! Nou.... er is goed nieuws! Kijk om je heen!
Er is een lange traditie van verlichte pedagogen zoals Blavatski, Paolo Freire, Montessori, Korczak, Dostojewski, Ivan Illich, Frederik Van Eeden, Kees Boeke om er een paar te noemen die jouw ideeën ook al lang geleden hadden. En uitvoerden ook. Nog voordat ze van jou gehoord hebben! Dat moet een hele opsteker zijn. Je bent de volgende generatie in een lange traditie. Dat moet goed voelen. Je bouwt voort op de schouders van reuzen.
Maar waarom dan weer het wiel uitvinden? Dat snap ik even niet.
Ik heb iets heel moois gemerkt. Als jij (of wie dan ook) een mooi idee hebt dat de wereld mooier maakt dan kun je er met vertrouwen van op aan dat dat mooie idee al op tig plaatsen elders in de wereld ook al eens is geopperd - en zelfs al tot realisatie gebracht. Sterker nog: ga daar maar gewoon van uit, ook al heb je die plekken zelf nog niet gevonden (lang leve Google! Gewoon even zoeken en navragen). Is het meesterschap wanneer je dat principe eerst herkent en daarna erkent? Ik denk van wel, omdat bij meesterschap ook egoloosheid hoort. Afstand kunnen doen van jouw claim-to-fame hoort daarbij. Een ander de credits geven, ook al was het "jouw" idee. Heb ik vrij vaak meegemaakt trouwens, dat een ander er met mijn idee vandoor gaat. Vind ik prima, als dat idee maar wordt gerealiseerd. Het heet synchronicity. En er zijn duizenden voorbeelden op te pikken waar dat al is gebeurd. Het gebeurt door de geschiedenis heen. En het gebeurt vandaag misschien wel nog sterker! Geruststellende gedachte, toch? Scheelt ook een hoop zendingswerk, trouwens.
Zo origineel is jouw idee dus niet. Harde waarheid? Welnee jôh, go with the flow.
Nog een aspect: je moet überhaupt openstaan en om je heen willen kijken. Ook daar ben ik goed in. Ook die simpele eigenschap hoort wellicht bij... meesterschap! Zou zo maar kunnen.
Jij kent toch ook wel de 'morfogenetische velden' van Rupert Sheldrake? Of "Het Veld", uitgebreid beschreven door Llynn McTaggert? Die spirituele wereld is de wereld waarin jij zelf ook werkt!
Carl Jung was dit al op het spoor, in de 20ste eeuw. De kracht van het onderbewuste, waarmee we allemaal met elkaar verbonden zijn.
De wereld is allang bezig met jouw mooie idee. Dat gebeurt op tal van plekken al, zonder dat jij daar persé de drijvende kracht van bent. Dat erkennen, en erin meegaan, dat is meesterschap.
Wat een rust! Het lot van de wereld rust niet alleen op jouw schouders! Zou je daarmee kunnen leven? Ik ben benieuwd.
Dus we hebben al een paar mooie aspecten van meesterschap:
- gewoon om je heen kijken: "wat gebeurt er allemaal?"
- erkennen dat jouw (mijn) prachtige idee al overal op de wereld bestaat (egoloosheid)
- de synchroniciteit kunnen zien van ideeën die opkomen en de wereld veranderen
- deze ideeën helpen groeien zonder dat je daar je ego op wilt drukken
Je concept
Even inhoudelijk. Je hebt een plan geschreven en dat noem je holistisch onderwijs. Mooi! Dat is natuurlijk inhoudelijk heel anders dan het platte, cognitieve onderwijs dat we vandaag de dag kennen. Je brengt een heel nieuwe dimensie in, die zich eigenlijk niet verdraagt met dat rationele, wetenschappelijke, reductionistische wereldbeeld dat we vandaag de dag kennen. Maar tegelijk merk ik ook op dat je een ontzettend traditionele wijze van uitwerken van je concept hebt. Daar schrik ik een beetje van. Je begint al bij "overdracht van kennis". Nou ik kan je vertellen dat alle mensen, binnen en buiten het onderwijs, die het met jouw holistische visie eens zijn, al lang hebben afgerekend met dat concept van "overdracht". Daar hebben ze een grondige hekel aan, omdat het een machtsoverwicht van "de" leraar over "de" leerling inhoudt dat we heden ten dage niet meer willen. Het suggereert dat kinderen onwetend zijn en dat enkel de leraar hen die kennis bij kan brengen. Dit is de emmer-hypothese: "Een leerling is een leeg vat, dat met kennis gevuld dient te worden". Achterhaald. Zij hebben een heel ander concept, namelijk uitgaan van de natuurlijke ontwikkeling van het kind zelf. Dat is het leidende principe van heel veel onderwijsvernieuwers, waar ik me ook toe reken.
Maar dat vind ik niet terug in je uiteenzetting. Je komt met (deels) nieuwe inhoud maar stopt die in oude zakken. Dan sla je de plank mis. Dan moet ik toch de conclusie trekken dat je de ontwikkelingen in het vernieuwende onderwijs niet gevolgd hebt. Bij jou is eigenlijk alles nog traditioneel, met dien verstande dat er nog een paar vakken bij komen, met name het thema "spiritualiteit" en "in de natuur zijn". Ook dat is een gedachte die steeds breder, ook in het reguliere onderwijs, aan terrein wint.
Ik zeg het gewoon maar even, wellicht zet dit je aan om er nog eens heel grondig naar te kijken. Dat hoop ik eigenlijk wel. Als je echt vernieuwend bezig wilt zijn, leg dan je oor te luister bij de echte vernieuwers. Je ogen zullen geopend worden. Een welgemeende uitnodiging.
Overigens zou jouw concept in mijn spel een zeer scheve verhouding laten zien tussen de waarden en de praktijk. Daar is mijn spel juist ook voor opgezet, om die incongruenties te laten zien. Oei! Speel het dan maar niet, je kan wel eens voor verrassingen komen te staan......
Niet enkel de inhoud maar zeer zeker, eigenlijk nog fundamenteler: het hele proces omgooien! Wil je onderwijs veranderen zul je totaal anders moeten willen kijken naar a) de ontwikkeling van kinderen en b) de, op de leest van het 19de eeuwse fabrieksonderwijs geschoeide, structuur. Ik heb dat gedaan en dan krijg je iets dat eigenlijk nog maar nauwelijks op het reguliere onderwijs lijkt. Paradigmaverandering. Maar daarover kunnen we natuurlijk - als jij daarvoor openstaat - van gedachten wisselen.
Uit de verf
Oké. Dan nu weer die prangende vraag "Waarom komt het (of kom je) niet uit de verf?
Een verhaaltje. Een kennis van mij is gepensioneerd en houdt bijen. Die bijen maken een goedje dat een genezende werking heeft op een heel scala aan kwalen, aandoeningen en pijntjes, van een snee in je vinger tot aan jicht tot aan darmproblemen tot aan depressie. You name it. Dat goedje houdt ie strikt geheim en hij behandelt mensen zonder kosten. Gewoon omdat het in zijn menselijke aard ligt om te helpen. Hij kan er miljoenen mee verdienen als ie het zou willen. Er kwam iemand langs die zei "Maar waarom ben je dan niet op tv?" Hij had daar helemaal geen zin in. Hij had het zelf al enorm druk, door het effect van de mondreclame die maakte dat er elke dag velen voor zijn deur stonden. Maar de vragensteller vertrouwde hem echt niet! Als je niet op tv bent dan tel je toch niet mee?
Ik leerde hier twee lessen uit:
- mensen denken dat je pas ergens goed in bent als je op tv komt
- je bereikt meer als je op de achtergrond werkt dan als je een ster bent
Als de jagers komen kun je beter een muis zijn dan een olifant.
Tegenstand
- Het profeet-effect Profeten vertellen wat er gaat gebeuren in de toekomst. Er wordt niet naar ze geluisterd. Ze worden weggehoond, verketterd, gestenigd, verbannen, als monsters weggezet. Uiteindelijk komt hun voorspelling uit - maar dan zijn ze al dood of weg. Het verhaal van Cassandra is een even mooi als wrang voorbeeld
- Het klokkenluiders-effect. Erg veel parallellen met het profeet-effect, meestal gaat het hier om de meest toegewijde medewerkers die iets ontdekken dat niet klopt - en dat is meestal niet de bedoeling
- Het pluche-effect Wat gebeurt er wanneer je je mooie vernieuwende plan aanbiedt aan het establishment? De bestuurders die 2 ton per jaar verdienen om de boel draaiende te houden en vooral de geldstromen voor het komende schooljaar moeten zien binnen te loodsen? Die vooral bezig zijn met "houden wat er is"? (da's al lastig genoeg) Wat gebeurt er denk je? Je krijg op z'n best een gesprek en wordt de deur uitgestuurd met "Leuk plan! Werk het maar uit en kom dan nog eens terug. Wie weet is er wel een mooie subsidie voor"
- Hakken in het zand ongeloof, weerstand, zurigheid, "we hebben het altijd al zo gedaan", "ik zie echt de voordelen niet". "sorry geen tijd", onwil bij de schoolleiding om er echt achter te staan etc.
- Geveinsde hulpeloosheid - "ja ik wil wel hoor maar mijn medewerkers hè"
- "We doen hier al aan" - killing
- Ongeorganiseerde ouders - je noemde zelf al dat ouders je plan zullen omhelzen. Ik denk dat ook maar ouders kunnen geen machtsfactor opbouwen. De angel is tien jaar geleden uit de invloed van ouders gehaald toen al het budget naar OudersenOnderwijs ging. Die zijn geen vertegenwoordiging voor ouders, eerder een informatiepunt.
- Het "ga je gang" effect - Het Ministerie zal altijd zeggen ga je gang met je concept. Hier zijn de regels. Je moet zoveel handtekeningen ophalen. Voor bekostiging zijn dit de hoepeltjes van de Inspectie waar je doorheen moet springen. Succes!
- Doodzwijgen - ook een optie
- Vijandig bejegenen - het argument "hij staat niet voor de klas dus heeft ie geen recht van spreken"
- "Als je niet kijkt dan zie je het niet" - de onderwijswereld is zo verschrikkelijk hermetisch gesloten dat ze niet om zich heen kijken. Het is erger dan zorgwekkend. Het is een ramp.
Een voorbeeld: b3-scholen
Op de been
Reacties
[...] en hij doet nog steeds veel. Het scherpen van het denken. Waardoor er ook andere keuzes gemaakt worden. Het effect is misschien niet herleidbaar of zichtbaar maar er is iets vernieuwd. Soms zien, horen of ervaren we het effect van ons handelen niet, het vertrouwen hebben dat hij het denken in beweging brengt is een resultaat. Ik hoop Lex dat je dat zo kunt ervaren
Je bent onmisbaar geweest en hebt zoveel gebracht. En ja zeker succesvol en al met al mag je trots zijn op al je bijdrages
Oh hou op...onderwijs is wel het meest frustrerende veld dat ik ken. (mijn man is onderwijzer) Op de basisschool jarenlang geprobeerd om passend onderwijs te krijgen voor mijn kinderen. En ik lees constant ouders die dezelfde strijd voeren als ik 20 jaar geleden.Je hebt toch zulke mooie zomerkampen georganiseerd voor kinderen die in de zomer onder gelijkgestemden wilden zijn en daar een fantastische ervaring hebben gehad? Heb je daar niet wat mooie foto's van om naar terug te kijken. Of organiseer er gerust nog meerdere om te laten zien dat je nog altijd samen met de doelgroep kinderen die het moeilijk hebben in onderwijs kwaliteitsevents kunt organiseren
Ik ben wel heel nieuwsgierig naar jouw legacy
Mijn meesterschap
Ik sluit af met mijn eigen versie van waar mijn meesterschap in zit.
- Open en met een nieuwsgierige blik om me heen kijken
- zo lang mogelijk een eigen mening of oordeel uitstellen
- goed kunnen luisteren (met het hart)
- letten op serendipity (van de ene vondst uitkomen op de andere)
- synchronicity zien en toepassen ("mijn idee zal vast al op andere plekken bestaan")
- emergentie zien, doorvoelen en bekrachtigen (het geheel is meer dan de som van de delen)
- grote verbanden zien (waar de meeste mensen die niet zien of ontkennen)
- egoloosheid
- de mogelijkheid om fouten te maken niet de kans om iets moois te creëren laten frustreren
- kansen zien en pakken
- altijd openstaan voor samenwerking
- scherpe analyses maken
- hard op de bal spelen maar zacht op de man
- opbouwend en meewerkend zijn
- mensen aan het denken zetten
- kritisch zijn zonder veroordelend te zijn
- echt vernieuwend denken, ontwerpen en doen
- onafhankelijk blijven, niet zomaar ergens achteraan lopen
- mensen altijd serieus nemen
- kinderen niet kleineren maar 100% serieus nemen
- change makers herkennen en dan coachen
- iets helemaal zonder geld doen
- geld accepteren wanneer dat een initiatief verder helpt
- me niet laten afleiden door faalangst of perfectionisme
- de (gebreken van de) huidige situatie doorzien in 1 oogopslag en meteen met doorwrochte, werkende oplossingen komen
- mijn HSP inzetten als kracht
15 jaar onderwijsvernieuwing
Ik sluit af met een terugblik op mijn legacy (niet schrikken, je gaat vast nog meer van me horen).
Video's klik hier
Blogs klik hier
Podcasts klik hier
Events klik hier
Enne...... laat ik nooit meer iets horen over "dat ik niet uit de verf kom".
Vriendelijke groet, Lex.
Comments
Post a Comment