B3-onderzoek gemiste kansen
Waarom kiezen oprichters, ouders en leerkrachten voor het
niet-bekostigd onderwijs?
Themaonderzoek naar de beweegredenen van oprichters, ouders
en leerkrachten
Februari 2025
Voorwoord
Ouders, leerkrachten, oprichters van scholen, het Ministerie van Onderwijs, de Inspectie van het Onderwijs: we willen allemaal goed onderwijs voor ieder kind. De meeste ouders kiezen voor onderwijs op een reguliere school. ç Deze formulering suggereert dat 'keuze' ook echt een vrije keuze is. Dat is het natuurlijk niet. Er is leerplicht, dus ouders MOETEN hun kind naar school sturen.
Maar omdat niet ieder kind dezelfde behoeften heeft,
ontbreekt het in sommige gevallen aan de gewenste aansluiting. Dan kan de keuze
vallen op een particuliere school. Dit gebeurt vaker dan vroeger. Daarom willen
we graag meer weten over de beweegredenen om voor het particulier onderwijs te
kiezen. Niet alleen van oprichters, maar ook van ouders en leerkrachten. Hoewel
particulier onderwijs een waardevolle aanvulling kan zijn op het reguliere
onderwijsaanbod, zijn er aspecten van deze groei waar wij vragen over
hebben.
Ik zou
ergens anders beginnen. Niet bij het onderwijs maar bij de behoeftes van kinderen. Want daar beginnen ouders. We willen niet allemaal "goed onderwijs"… we willen
allemaal dat ons kind een mooie, fijne en bij dat kind passende toekomst
krijgt. Dat ons kind zich volop kan ontwikkelen, de wereld ontdekken, veel kan
leren, een betekenisvolle relatie met zichzelf, naasten, vrienden en de hele
sociale omgeving ontwikkelt, zich gelukkig, gezien, geborgen, verbonden voelt en de eigen passies, dromen en aspiraties kan vinden, ontwikkelen en realiseren.
Daarbij is het niet vanzelfsprekend om een formele, kennisgeoriënteerde en geïsoleerde opleiding te volgen, weg van de natuurlijke, symbiotische relatie met de eigen leefwereld. Dat we dat ooit eens zo hebben georganiseerd, dat is een feit. Maar niet een onherroepelijk, uit de hemel gevallen en daardoor niet meer bediscussieerbaar feit. Indigenous volken hebben eeuwenlang tradities gehad waarin er geen sprake was van een formele school. Wel was en is er sprake van een hechte verbintenis tussen ontwikkelen en leren. Er wordt in die volken volop geleerd, maar dat gebeurt “along the way”, nauw verbonden met het leven zelf en niet gedirigeerd door een programma of speciaal opgeleide professionals.
U kent vast wel de ontstaansgeschiedenis van het klassikale frontale onderwijssysteem. Henry Ford had arbeiders nodig in zijn fabrieken, die een simpele herhalende taak konden uitvoeren, waarvoor slechts minimale vorming nodig was. Het was niet de bedoeling dat ze gingen nadenken. "We need workers, not thinkers" Zei tijdgenoot Rockefeller. Zo is het ontstaan. En helaas hebben we dat strikte en op gehoorzaamheid gebaseerde systeem nu nog. Het loopt inmiddels 50 jaar achter op de samenleving die we nu hebben. Duizenden creatieve talenten gaan verloren.
Dus voor mij is ‘onderwijs’ niet vanzelfsprekend. En voor de meeste oprichters van B3-scholen is dat denk ik net zo. Veel aspecten van dat 'scharrelleren' zoals ik het maar even noem - dat ogenschijnlijk ongerichte leren, en zelfs vaak ook nog ongegeneerd erop los spelen (ojee!)..... zie je ook terug bij alternatieve scholen. Ga er maar eens rondkijken. Je ziet allerlei dingen niet die je in een bekostigde school wel ziet, en omgekeerd. Veel onderwijsmensen die zo'n school bezoeken, komen, na de eerste verwarring, jubelend en soms in tranen terug. "Dat wilde ik eigenlijk ook!" wordt vaak gezegd. Maar ja..... het systeem hè..........
Kunt u zich daar iets bij voorstellen, mevrouw Oppers? Zelf wel eens zo'n school bezocht? En met ze gepraat? Zeker doen! Zeer aan te raden.
Uit ons onderzoek blijkt dat oprichters, ouders en leraren
vergelijkbare beweegredenen hebben om voor het particulier onderwijs ç Jammer dat u deze term hanteert. Mensen associëren deze term nog steeds
met dure privéscholen voor de rijkeren. Ongemerkt sijpelt dat toch door. Taalgebruik zegt veel. De meeste nieuwe
B3-scholen vragen niet van die hoge bedragen! Ze hebben heel andere motivaties, los van afkomst of klassebesef. Onbekostigd onderwijs is een beter passende term. Dit blijkt ook uit het onderzoek.
te kiezen. Meestal is een negatieve ervaring in het regulier onderwijs de reden. ç Die groep is er heel duidelijk, maar er zijn duizenden ouders met een kind dat nog niet leerplichtig is die heel bewust met de vraag bezig zijn of ze hun kind op het bekostigde onderwijs willen plaatsen. Jammer dat van die groep geen inventarisatie is gemaakt. Reken maar dat die groep nog veel groter is.
Een andere groep kinderen zijn de thuiszitters zelf. Het percentage dat een plek krijgt op een B3-school is - begrijpelijk - bedroevend klein. Deze kinderen zitten nog steeds klem en hebben geen perspectief.
U kunt in dit rapport lezen dat het vaste programma, voor
iedereen leren in hetzelfde tempo, niet past bij iedere leerling. Er is weinig
ruimte voor afstemming en de leerlingen hebben het gevoel in een keurslijf te
zitten, wat tot klachten leidt.
Dit verdient onze aandacht en die van het onderwijsveld. Ook
het regulier onderwijs kan voordeel halen uit de uitkomsten van dit
onderzoek.
We hebben meer gehoord. Bijvoorbeeld de wens om de eigen
levensvisie op de ontwikkeling van kinderen terug te zien en de behoefte aan
kleinschalig(er) onderwijs. Aan de ene kant verbazen de beweegredenen mij niet.
Als je als ouder een gebrekkige aansluiting ervaart tussen het onderwijsaanbod
en de onderwijsbehoeften van je kind, ç
een kind heeft geen
onderwijsbehoefte, een kind heeft een ontwikkel- en een leerbehoefte. Dit is geen taalkwestie maar een inhoudelijke opmerking.
dan wil je daar wat aan doen. Aan de andere kant weet ik dat
ook in het regulier onderwijs hard wordt gewerkt om iedere leerling een
passende plek te geven. We hoorden in dit onderzoek de waardering voor het
regulier onderwijs. De ‘schuld’ ligt, zo hoorden we, bij het
(onderwijs)systeem.
Of bij
de dwingendheid ervan. We hebben systemen nodig maar niemand wil dat een
systeem de menselijkheid gaat overheersen. Dat nu lijkt hier toch het geval te
zijn. Nederland kent geen onderwijsrecht maar wel leerPLICHT.
We blijven ons buigen over de vraag: wat is de functie van
het particulier onderwijs precies?
We zien het als positief dat het particulier onderwijs voor een groep leerlingen een oplossing is, zodat zij niet thuis komen te zitten. We concluderen dat er behoefte blijft aan particulier onderwijs, zolang ouders het gevoel hebben dat het reguliere onderwijs niet in staat is om datgene te bieden wat zij verwachten. ç Er is geen behoefte aan onbekostigd onderwijs. Er is behoefte aan het tegemoetkomen aan de ontwikkel- en leerbehoefte van een grote groep kinderen, ik denk honderdduizenden. Misschien wel een kwart van de populatie. Dat onbekostigde onderwijs is nu eenmaal de enige weg die er nog openstaat om inderdaad aan de behoefte van het kind tegemoet te komen. Die behoefte moet centraal staan, niet het aanbod. Soms is taal een valkuil, omdat je net langs het echte probleem schiet.
Er is vervolgonderzoek nodig om de groei van het niet-bekostigde onderwijs beter te kunnen verklaren en zuivere uitspraken te kunnen doen over de consequenties hiervan. ç Er is een schatkist aan expertise en ervaringen buiten het bekostigde onderwijs om jullie te wijzen op de ervaren problemen én - nog belangrijker - de mogelijkheden! Het zou eeuwig zonde zijn om die enorme kennis niet te benutten. Stuur ons een mail en we komen. Graag zelfs! Wetenschappers zien lang niet alles wat er belangrijk is. Er gebeurt veel meer binnen dit hele gebied. Er zijn belangrijke gerelateerde gebieden zoal thuiszitters, labelproblematiek, geldstromen, gebrekkige innovaties doordat subsidies stopgezet worden etc.etc. Ik weet het zelf want ben zelf wetenschappelijk opgeleid (beetje flauw misschien maar ik heb een WO diploma als dat belangrijk gevonden wordt).
Het regulier onderwijs is er in principe voor iedere
leerling en iedere student in Nederland. Het moet daarom een passend aanbod
hebben voor alle kinderen. Dat een groeiend aantal kinderen zich hier niet
thuis voelt, vind ik een zorgelijke ontwikkeling. ç zorgelijk naar welke kant toe? Daar zou ik graag meer
over willen weten. Het zou fijn zijn hier wat meer over uit te weiden. Zorgelijk voor het onderwijsbestel? Voor deze kinderen? Voor de samenleving? Voor de toekomst? En
alweer nieuw onderzoek? Weer anderhalf jaar wachten? Dat schiet niet op zeg!
Door dit rapport te delen met het onderwijsveld hoop ik dat er meer zicht komt op wat de particuliere scholen zijn en wat ze doen. ç Dit is een vraag met een gekleurde bril op. Dit is de blik vanuit het onderwijs zelf. Sorry maar hier zit - ja ik moet het zeggen - een blinde vlek achter. Zo schiet het niet op. "Je kunt een probleem niet oplossen op hetzelfde niveau als waarop het is ontstaan" (Einstein). We moeten uitgaan van de samenleving en de behoeftes die kinderen in die samenleving hebben. Daar moeten we vanuit gaan. En dan pas de kwestie, hoe het onderwijs daarop georganiseerd kan en moet worden.
Ik doe een voorstel voor andere onderzoeksvragen:
- In hoeverre komt het huidige onderwijsaanbod al dan niet tegemoet aan de behoefte voor de groep mensen die kiest voor onbekostigde alternatieven?
- Hoe groot is de groep jonge ouders die vanwege het reguliere aanbod twijfelt om hun nog niet leerplichtige kind naar school te sturen, en bv, denkt aan vrijstelling, thuisonderwijs of emigratie?
- Hoe groot is de groep gezinnen met een thuiszitter die graag hun kind naar een B3-initiatief zouden willen sturen?
- Waar zitten mogelijke lacunes in het huidige aanbod, welke zijn dat, voor welke groepen kinderen geldt dit sterker (en is de kans op uitval dus groter) en hoe kunnen we die lacunes ondervangen?
- Tot welke knelpunten en problematieken leidt deze scheefgroei binnen het onderwijs nog meer? (denk aan ontwrichte gezinnen, schulden, depressies, uithuisplaatsingen etc.)
- Aan welke voorwaarden zou moeten worden voldaan om deze groep binnen te halen en te houden?
- Welke expertises en ervaringsdeskundigheid kunnen behulpzaam zijn bij het in kaart brengen van de behoeftes van deze groepen, de oorzaken van uitval en het voorkomen van problemen?
Hopelijk biedt het aanknopingspunten voor u als lezer.
Inspecteur-generaal van het Onderwijs,
Alida Oppers
===============================================
Ik zet de reactie van Jacqueline Ewijk van DOE040 hier meteen onder, want dit komt rechtstreeks uit het hart:
Comments
Post a Comment