De Kindbeeldentuin - inleiding

Dit boek gaat niet over kinderen.

Het gaat over het vraagstuk, hoe wij in onze samenleving omgaan met kinderen. Hoezeer beelden die we gevormd hebben over kinderen ons gedrag naar hen toe bepalen. En welke gevolgen dat heeft voor de kinderen zelf.

Daar hebben we als volwassenen namelijk nogal wat werk te doen.

Dit is niet het zoveelste boek over:

• opvoeding
• opvoedingsadvies
• pedagogie
• de geschiedenis van het kind in de samenleving
• kinderen met stoornissen, labels of andere bijzonderheden
• hoe om te gaan met uw blèrende peuter in de supermarkt

Hoe kunnen we onbevangen naar kinderen kijken?

Dan moeten we het hebben over kindbeelden.

Wat zijn kindbeelden?

Kindbeelden zijn opvattingen over "het kind": wat een kind is, wat het zou moeten zijn, hoe wij graag zien dat een kind zich ontwikkelt, hoe kinderen zich dienen te gedragen etc. Die kindbeelden hebben een enorme invloed op zowel kinderen als de samenleving. Toch zijn de meeste mensen zich daar niet erg van bewust, zelfs veel professionals niet. 

Dit boekje wil u bewuster maken van die kindbeelden, hoe bepalend ze zijn, welke u misschien zelf in de spiegel tegenkomt, en u daarmee aanwijzingen meegeven over hoe uw opvattingen uw kijk op en omgang met kinderen bepalen, bewust en meestal ook onbewust.

En we hopen dat u, na dit zelfonderzoek, de vraag gaat stellen: "Kloppen die kindbeelden nog wel?”

U krijgt pittige gedachten aangereikt, die niet alledaags zijn maar wel aanzetten tot reflectie en overdenking. U heeft des te meer aan dit boekje naarmate u er zelf mee aan het werk gaat. Geen hapklare brokjes deskundigheid, het tijdperk van Dr. Spock is voorbij. De opgeworpen vragen bieden we u aan om zelf een mening te vormen en - wellicht - een bestaande opvatting te herijken. Er zijn geen kant en klare antwoorden, tenzij u een rigoureuze levensovertuiging hebt en op zoek bent naar antwoorden die u graag zelf zou willen horen. Maar in dat geval is dit boekje ook niet aan u en uw kostbare tijd besteed. Leg het dan maar weg of vraag uw geld terug.

Hoe denkt u eigenlijk over uw eigen kindertijd? Wat heeft uw opvoeding met u gedaan en hoe heeft u zichzelf daarin ontwikkeld? Heeft de opvoeding die u zelf heeft gehad, invloed gehad op hoe u uw eigen opvoeding naar uw kinderen heeft vormgegeven? Dit geeft al een inkijkje in de receptuur van het boek.

Even over die titel. Niet een erg voor de hand liggend woord. Eigenlijk een niet-bestaand woord. Je komt het niet tegen in de Van Dale. Om de bedoeling te begrijpen trekken we het uit elkaar in twee woorden: beeldentuin en kindbeelden. 

Bij beeldentuin kunnen we ons allemaal iets voorstellen.

Je wandelt wat door zo'n beeldentuin... allemaal heel relaxed.... en de beelden laat je tot je komen.... het is een enigszins dromerige setting, die af en toe aanzet tot denken en je dan weer doet terugvallen in die lome zondagmiddagstemming....

Daarnaast bestaan er ook kindbeelden: opvattingen over hoe we in de samenleving onze kinderen zien, en vooral wat wij als volwassenen vinden dat onze kinderen moeten worden. Kennelijk moeten ze iets worden wat ze niet al zijn..... rare wereld.

Ook daarin verkeren we eigenlijk nog in die droomstaat: het komt zelden voor dat we daaruit ontwaken en erop gaan reflecteren. Dit boekje geeft u materiaal om eens stil te staan bij die kindbeelden. Want we hebben ze allemaal, en vaak onbewust. Vele overtuigingen komen langs, en we proberen ze aan te bieden zonder er zelf meteen boodschappen bij mee te geven, om u ruimte te geven om ermee aan het werk te gaan. 

Is dat helemaal eerlijk, zoals ik het nu zeg? Nee, niet helemaal. Hoewel aanzetten tot reflectie het doel van dit boek is, heb ik zelf ook een duidelijke overtuiging over hoe we in onze samenleving omgaan met onze kinderen. Mijn conclusie is: niet best, dat zeg ik eerlijk. We vinden veel te veel over wat een kind zou moeten. Dat vinden we kennelijk veiliger dan het idee dat kinderen zich op hun eigen, bij hen passende manier ontwikkelen. Kinderen gelijkwaardig benaderen zit nog niet erg in onze genen. Mijn favoriete boek is "Het geminachte kind" van Guus Kuijer. Ik las het in 1980 en het gaf me vleugels. Eindelijk iemand die snapte hoezeer we kinderen verwaarlozen en hoeveel behoefte kinderen hebben aan erkenning, acceptatie en waardering. Het raakte me diep en is dan ook de aanleiding waarom ik dit boekje heb geschreven.

Ook geven we inspiratie. Vooral aan de linkerkant van de pagina vindt u plaatjes, cartoons en citaten die hoop geven en een tikje de goede kant op.

 Voor wie is dit boek bedoeld?

Dit is niet het zoveelste boek, geschreven door een deskundige (ben ik namelijk niet) voor andere deskundigen. Wellicht herkent u zich in een van de volgende situaties:

• je bent een jonge ouder en op zoek naar inspiratie zonder een bepaalde kant op geduwd te worden
• je wilt graag je ervaringen rondom het thema 'kinderen' eens onderzoeken en delen
• je wilt toch echt eens praten met je partner of met een professional over iets dat je is opgevallen t.a.v. opvoeding, het gedrag van een andere ouder, een boek etc.
• je bent kindprofessional en op zoek naar een verfrissende kijk
• je werkt op een school en ziet veel kinderen die het moeilijk hebben en je wilt daar meer grip op krijgen
• je probeert deze tijd te begrijpen aan de hand van wat er nu aan de hand is (of lijkt te zijn) met kinderen
• je wilt terugkijken op je eigen kindertijd en daar nieuwe frisse ideeën over krijgen
• je hebt issues in je persoonlijke leven die verbonden zijn met je jeugd
• je wilt je Innerlijk Kind helen
• je wilt je communicatie met kinderen verbeteren
• je zoekt naar inzicht in de kinderziel
• je bent alle programmeringen en indoctrinatie rondom kinderen helemaal zat
• je zoekt een andere school voor je kind of thuisonderwijs

En verder hoop ik dat u, net als ik, de overweldigende warmte, liefde, oprechtheid en hartelijkheid die er (nog steeds!) van kinderen uitgaat, en het intense plezier in het leven dat van die koppies afstraalt, ook in dit boekje zult voelen.

Hoe zei Willy Alberti het ook alweer?

"De glimlach van een kind doet je beseffen dat je leeft". En dat is zo.

Update 250810: Beluister de podcast die ik met Eliyah van Oers maakte over het boek klik hier.

Lees alvast deel 1 van het boek: een verzameling relevante blogs, artikelen en verslagan. klik hier.

Wil je meelezer worden? Dan krijg je het boek digitaal ter lezing aangeboden. Stuur me dan een mail: lex.hupe@gmail.com.

Update 250810: Beluister de podcast die ik met Eliyah van Oers maakte over het boek klik hier.

Ga met ons op avontuur door de Kindbeeldentuin en verbaas u!

Bijzondere Kinderen

Zijn niet alle kinderen bijzonder? Natuurlijk! Elk kind is bijzonder. Honoreren we dat wel genoeg? Ik schreef

al dat me was opgevallen dat we kinderen in onze samenleving niet echt serieus nemen. Guus Kuijer

beschreef al hoe kleinerend Otto Frank schreef over zijn eigen dochter Anne, van wiens dagboek inmiddels

meer kopieën zijn verkocht dan van de Bijbel. Niet dat we Frank euvel moeten duiden - zijn opvattingen

over kinderen zijn waarschijnlijk heel passend bij zijn tijd. Mede daarom - ere wie ere toekomt - was zijn

beslissing om het wél te publiceren heldhaftig. 

Ook ik kreeg van mijn ouders - met name mijn moeder - een duidelijke en niet mis te verstane boodschap mee: dat God bovenaan stond, de Kerk daaronder, en dat de ouders van een kind gedelegeerde macht over het kind hadden. Die hiërarchie was onwrikbaar en onveranderlijk. De hele machtspiramide was dichtgetimmerd, er kon geen postzegel meer tussen. Ik bungelde onderaan en had niets in te brengen.

Er was iets bijzonders met dat dagboek aan de hand. Hoe alledaags haar ervaringen ook waren, er zat steevast

een diepere, bespiegelende laag onder - voor wie het opviel. Anne deed observaties die heel rijp, bewust en

volwassen waren. Zoals zij juist de volwassenen op hun plek kon zetten was heel sterk. Maar haar zelfinzicht

was ook indrukwekkend. Haar zelfrelativering werkte bij menig lezer als een bevrijding. Zo was ik ook

op die leeftijd! Moet menig lezer hebben gedacht. In de intimiteit van haar dialoog met haar

dagboek - je schrijft het immers met als doel dat niemand het zal gaan lezen - durfde ze die bespiegelingen

ook te uiten. Hoe bijzonder! Dat is voor mij dan ook de echte kracht van dit dagboek. Toch denk ik dat zij

als 12-jarig opgroeiend meisje niet echt een uitzondering was. Kinderen bezitten veel meer wijsheid dan de

goegemeente denkt - of wil denken. Wie zou dergelijke intieme bespiegelingen willen delen? Zeg eens

eerlijk - hoeveel moeite zou je willen doen om de diepgang van je ware gevoelens te uiten, wanneer alle

volwassenen in je omgeving je steeds weer inpeperen dat je - nou ga maar na, u kent het rijtje wel: nog zoveel te leren hebt, nog niet volgroeid bent, nog niet echt meetelt? Kinderen krijgen een wereldbeeld mee dat ze nog niet volgroeid zijn, dat enkel netjes in het gareel meelopen hen later goed zal doen etc.

Ik heb niet de neiging om tegen dit wereldbeeld ten strijde te trekken in de vorm van sprankelende

tegenvoorbeelden van kinderen die op hun achtste al schaakwedstrijden winnen of in 3 seconden

een Rubik's Cube oplossen. Die kant gaan we niet op. Geen bewijsdrang. Geen “zie je wel hoe

bijzonder kinderen kunnen zijn” - want bijzonder, dat zijn ze sowieso al, toch? Weet u waar ik

ook zo’n hekel aan heb? Die jubelzang op het “uit elk kind halen wat erin zit” of “We gaan al

jouw talenten tot bloei laten komen”. Jargon waarmee scholen proberen leerlingen te

trekken - ik krijg er jeuk van. Blijf af van de kinderen! Laat kinderen kind zijn zoals ze dat zelf willen.

Die talenten komen heus wel eens tot bloei. Of niet… dat kan namelijk ook.

Een kind moet gewoon kind kunnen zijn………

Kinderen

• Kunnen een rijke innerlijke wereld hebben

• Observeren vaak op een rake manier de wereld om hen heen

• Staan nog in contact met de heelheid van de kosmos

• Kunnen in contact staan met de wereld ‘aan gene zijde’ (engelen, overledenen, E.T.’s)

• Leven nog in de magische wereld waarin er geen onderscheid is tussen realiteit en fantasie

Magie

Kinderen kennen de wereld als magisch.

Alles heeft een ziel.

Alles leeft.

De vraag of iets ‘bestaat’ of niet is niet relevant.

Een elfje of kabouter bestaat, net zoals Sinterklaas.

Een pop bestaat net zoals een vriendje of vriendinnetje.

Met een boom kun je praten.

Dieren zijn evenwaardig aan mensen.

Ik zie een opleving van dit magische gedachtegoed opkomen. Ook bij volwassenen. We beseffen dat kennis niet

hetzelfde is als wijsheid. Dat de ratio, zonder een innige band met gevoel en geestelijke diepgang, een lege

huls is zonder betekenis. Juist kinderen kunnen ons hierin de weg wijzen. Kinderen vertellen ervaringen

uit vorige levens, die feitelijk juist blijken te zijn. Boeken worden geschreven over kinderen die in contact

staan met wezens uit andere dimensies. Ze praten meestal telepathisch met elkaar. Ze wisselen gedachten

en ervaringen uit. Er groeien vriendschappen. Wijze raad wordt uitgewisseld. 

Een Amerikaanse psycholoog liep eens rond kinderbedtijd langs de kamer van zijn zesjarige dochter. De deur stond op een kier. Hij zag haar rechtop in bed zitten en praten, als in een conversatie. Maar met wie? Hij vroeg heel zachtjes of hij binnen mocht komen. Dat mocht. Met wie praat je? vroeg hij. Ze legde uit dat dit een vriendinnetje 'aan gene zijde’ was. Er was niets te zien. Door vragen te stellen kwam hij erachter wie dat wezentje was en waar ze over praatten. Toen hij merkte dat er veel ouders waren, die dergelijke ervaringen meldden, heeft hij hier uiteindelijk een boek over geschreven.

Maar er zijn ook indigenous people: ‘inheemse’ volken. Stammen die informeel leven, in innig contact staan

met de natuur, behoorlijk egalitair zijn in termen van politiek en bestuur, vaak matrilineair zijn, en op die

manier al duizenden jaren bestaan. Die volken leven ook in zo’n magische relatie met alles om hen heen.

Is dat dezelfde magie? Ik denk het eigenlijk wel. Dit wordt weleens een ‘droomstaat’ genoemd. Er is geen

kristalhelder onderscheid tussen binnen en buiten, tussen het Ik en andere mensen, tussen natuur en

cultuur. Dit is leven in verbinding met alles. Zelfs Shakespeare suggereerde dat we in de droom

van God leven……..

"We are such stuff as dreams are made on, and our little life is rounded with a sleep."

Zou er een verband bestaan met dat kinderlijke, waarin magie ook een rol speelt? Ik denk het wel.

Wat komt u nog meer tegen, tijdens deze wandeling door de Kindbeeldentuin?

Ik verken een aantal kwesties rondom kindbeelden die me al lang bezighouden. Ik onderzoek deze, op een

bespiegelende manier, en ik probeer zo lang mogelijk vooroordelen en aannames te vermijden - maar

prik met alle liefde bestaande door, als ik ze tegenkom op de route. Onvermijdelijk is echter, dat ik soms

ook zelf een duidelijke mening heb. Daar waar ik me dat zelf bewust ben, zal ik dat dan ook duidelijk aangeven.

Immers, meningen kunnen verschillen en mogen verschillen. Dat brengt uitwisseling van gedachten op gang.

Mijn methode ontleen ik aan de ‘fenomenologie’: ‘fenomeen’ betekent verschijnsel. Iets dat zich aan je voordoet. Het laatste stukje: -ologie komt van Logos, dat begrip betekent. Heel simpel dus: je observeert iets, en dat probeer je te begrijpen. Het aparte van deze wetenschapsstroming is, dat je geen theorie hoeft te hebben om toch op een zinnige manier met het leven bezig te zijn door vanuit je observaties tot betekenisvolle inzichten te komen. Deze stroming trekt de ervaringswereld naar zich toe en vermijdt de valkuilen van de traditionele wetenschappen, waarin de theorie een distantie tot de werkelijkheid (‘empirie’) wil bewaren om nog objectief te zijn. De vraag ‘Wat gebeurt er in je innerlijk, terwijl je dit observeert?” is net zo belangrijk als ‘probeer te duiden wat er gebeurt’. Verderop in het boek kom ik hierop terug.

Kindbeelden

Ik presenteer u twee lijstjes:

Lijstje 1

• Een kind is onaf

• Een kind is een onbeschreven blad

• Een kind weet heel veel niet

• Een kind is onwillig, lastig en onberekenbaar

• Een kind wil eigenlijk niet leren

• Een kind moet worden opgevoed

• Een kind telt nog niet mee

• Een kind is een onbeheerste stuiterbal aan driften en emoties

• Een kind moet gecorrigeerd en bijgeschaafd worden

• Het ideaalmodel voor wat een kind moet worden is de aangepaste volwassene

Lijstje 2

• Een kind heeft alles wat ie nodig heeft voor het leven aan boord

• Een kind is helemaal gebouwd op groei en ontwikkeling

• Een kind heeft behoefte aan verbinding, veiligheid, liefde vanuit een gemeenschap

• Een kind ervaart het leven als één groot avontuur

• Een kind is een volgroeide persoonlijkheid

• Leven=leren

• Spelen=leren

• Een kind heeft betekenis nodig om zich in het leven te kunnen oriënteren

• Een kind bepaalt z’n eigen zone van naaste ontwikkeling

• Kinderen zijn gelijkwaardig aan volwassenen

• Een kind wordt onschuldig geboren

• Een kind danst voordat het loopt, zingt voordat het praat en tekent voordat het schrijft

Dus hoe moeten we kinderen nou zien? Tsja….. Is het glas halfleeg of halfvol? Zowel het eerste als het tweede lijstje

zijn even ‘waar’ als ‘onwaar’. Daarmee bedoel ik dat je, al naargelang je in het ene of het andere lijstje gelooft,

je kind in beide gevallen precies zal teruggeven hoe jij als ouder, opvoeder, leraar denkt over kinderen.

In het onderwijs zijn daar spectaculaire onderzoeken naar gedaan. Ziet een leraar jou als veelbelovend en

succesvol, dan word je dat ook. Omgekeerd idem dito. Dit heet het Pygmalion effect. In de opvoeding thuis

is er hetzelfde effect: vind je dat kinderen lastig en onhandelbaar zijn, dan gaan ze zich ook zo gedragen.

Idem dito wanneer je gelooft dat je kind slim, verantwoordelijk en sociaal is.

Waar je in gelooft, dat creëer je

Bedenk, dat deze lijstjes paradoxaal genoeg niet over kinderen gaan. Ze vertellen slechts hoe volwassenen kinderen

zien. Heel belangrijk onderscheid! Uitspraken over “een kind is…” moeten we dan ook met een flinke korrel zout

nemen. Want zo’n uitspraak zegt heel weinig over dat kind, het zijn ‘kindbeelden’. Dus eigenlijk zegt dit iets over…

die volwassene zelf!

Maar ook over de samenleving, want daarin bestaan collectieve kindbeelden. Die zijn bepalend

voor grote groepen kinderen. We organiseren er speciale systemen voor.

Inhoudsopgave

Inleiding  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . << .. >>

Deel 1 Verhalen over kindbeelden  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  << .. >>

Deel 2 Alles is een ervaging .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . << .. >>

Deel 3 De Argumentatiezuil.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . << .. >>

Deel 4 Hoe was jouw schoolervaring? .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  << .. >>

Bijlage Vragenlijsten .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . << .. >>