Van een kind een leerling maken

Er is een enorm kwartje gevallen. Eentje die een bomkrater heeft geslagen.

In het onderwijs spreken we met het grootste gemak over "de leerling".

We doen het zo achteloos.

Maar we maken een enorme fout. Niemand ziet het. Daarom deze blog. 

It's in your face.

Even terug. Ik heb in de ICT gewerkt en daar had men het over "van een worst kun je geen varken meer maken". Dat was een erg treffende uitspraak over de miljoenen coderegels die onze oude ICT-systemen aan de gang houden. Niemand wist er op een gegeven moment nog wijs uit. Van een varken maak je worst, maar je kunt niet meer terug.

Nu even door naar De Grote Vergissing in het onderwijs.

Van een kind maken we een leerling. Dat klinkt niet erg raar zou je zeggen. Maar in die zin schuilt precies het probleem. Je reduceert een kind dan namelijk tot een mentaal concept. Een rationele denkconstructie. Mijn moeder zou zeggen "bedacht". Niemand heeft ooit een leerling zien lopen. Iedereen ziet een kind. Niet een leerling.

Een kind is heel. Een kind kan je niet opdelen in een onderdeel "leerling" en de rest. Want in die context is er niks meer van de rest over. Die rest bedienen we dan nog met "pedagogie". O ja dat moet er altijd bij, als een lijst om het schilderij. Als de verpakking om het artikel. Maar het kind - dat ben je kwijt.

Ik heb een poster opgehangen "Eerst het kind, dan de leerling". Die poster viel laatst naar beneden en terwijl ik hem weer opplakte, overviel me een aha-erlebnis. Wacht eens even, dit klopt gewoon niet. Wat een rare, ongepaste vergelijking! Je weegt twee entiteiten met elkaar en zet ze in een heel specifieke volgorde.

Kun je van een leerling nog een kind maken? Het antwoord is voluit: nee.

Van een boom kun je tafels en stoelen maken, maar van een tafel kun je geen boom meer maken. 

Zodra je de boom kapt is ie dood - je kunt niet meer terug. Je reduceert een kind tot een concept, en dat is makkelijk om er heel veel inzichten en theorieën over te bedenken en die dan toe te passen. En dat gebeurt dus ook. In een even kunstmatige omgeving, waar je eerst het leven uit haalt en het er dan weer kunstmatig aan toevoegt. Maar het werkt niet. Het werkt gewoon niet. We proberen het gat dat we hebben geslagen weer op allerlei manieren te dichten maar eigenlijk lukt dat niet.

Alle goede bedoelingen daargelaten. We delen een kind op in stukjes die we dan vervolgens weer aan elkaar lijmen. Dat levert een gekunsteld geheel op, waarvan we dan hopen dat het door alle hoepeltjes springt en de klaargelegde hordes neemt want "weerstand is goed voor de karaktervorming".

Een ex-leerling van een alternatieve school over het belang van spelen klik hier