Landbouwgrond vrijgeven voor natuur?

 Nu.nl

Zodra boerenland wordt 'teruggegeven' aan de natuur is er veel protest. Dat gebeurt nu ook in de Zuid-Hollandse Krimpenerwaard. De discussie lijkt symbool te staan voor de tegenstelling tussen boerenland en de natuur. Terwijl die twee ooit hand in hand gingen.

"Ik ben niet antinatuur. Maar vruchtbare landbouwgrond verdwijnt en dat steekt. Er verdwijnt al zoveel landbouwgrond", zegt Willem Boer uit het Zuid-Hollandse Berkenwoude fel. Hij heeft het over het plan om in de Krimpenerwaard (ten zuiden van Gouda) zo'n 70 hectare grasland af te plaggen.

Met dat afplaggen wordt de bovenste grondlaag van het land afgehaald. Grond die vol voedingsstoffen zit, omdat het jarenlang door boeren is bemest. Maar door die vele voedingsstoffen raken planten die minder voeding nodig hebben in de verdrukking. Door het afplaggen krijgen die weer de kans om te groeien.

Dat er "al zoveel landbouwgrond verdwijnt" is een veelgehoord argument als agrarische grond wordt teruggegeven aan de natuur. Uit cijfers van statistiekbureau CBS blijkt dat tussen 2013 en 2022 bijna evenveel natuur (160 vierkante kilometer) verdween als landbouwgrond (180 vierkante kilometer).

Iets minder dan de helft van Nederland wordt gebruikt door de landbouw. Zo'n 16 procent van het land is natuur.

In de Krimpenerwaard ligt voornamelijk grasland. Er worden geen gewassen op verbouwd, maar er grazen koeien. De hoeveelheid grasland is sinds 2013 juist wél toegenomen.

Protesten over Tiengemeten en Hedwigepolder

Toch zint het Boer niet dat grasland wordt afgeplagd. Hij heeft bij meerdere overheden (gemeente, provincie) een petitie tegen het afplaggen aangeboden. De petitie is inmiddels ruim zeventienhonderd keer ondertekend.

Het is een reactie die in Nederland vaker te zien is als landbouwgrond verdwijnt om natuur meer de kans te geven. Toen eind jaren negentig boeren het Zuid-Hollandse eiland Tiengemeten moesten verlaten leidde dat tot protest.

Recenter waren langs de wegen in Zeeuws-Vlaanderen borden en spandoeken te zien tegen het plan om de Hedwigepolder terug te geven aan de zeearm Westerschelde. En ten noorden van Bodegraven (Zuid-Holland) is jaren gesteggeld over het afplaggen van landbouwgrond.

Landbouw en natuur gaan al lang niet meer hand in hand. Het zijn twee gescheiden werelden geworden, concludeerde Joep Dirkx van Wageningen University & Research (WUR) eind 2023. "In het landbouwgebied is het beheer overwegend gericht op voedselproductie. Dat laat in de huidige praktijk weinig ruimte voor natuur."

Pakweg een eeuw geleden was dat nog anders. Graslanden werden nog niet zo intensief bemest en gemaaid. Er groeiden allerlei nu zeldzame bloemen, waar insecten van profiteerden.

Sommige boeren proberen de natuur en landbouw wel weer samen te laten gaan. Maar in 2023 was slechts ruim 4 procent van de landbouwgrond in gebruik door biologische boeren.

Job van der Plicht is binnenlandverslaggever

Job schrijft veel over de natuur, boeren en de stikstofcrisis. Ook maakte hij de podcast Verscheurd door de wolf over de terugkeer van de wolf in Nederland. Lees hier meer verhalen van Job.

Natuurorganisaties strijden voor schone lucht en water

Door oude landbouwgrond af te plaggen hopen natuurorganisaties dat het grasland weer een beetje wordt zoals tientallen jaren geleden. Met bloeiende planten, minder mest, schoner water en meer insecten.

Dat vinden ze belangrijk, omdat ze zien dat het daar nu vaak aan ontbreekt. Schone lucht, water en bodem is belangrijk, omdat dat ook de omgeving is waarin mensen leven.

In de Krimpenerwaard zijn eerder al stukken grond afgeplagd. Het resultaat is imponerend, vindt Maarten Breedveld van het Zuid-Hollands Landschap. "Het levert een soortenrijkdom op die van Eredivisie-niveau is. We zien zeldzame planten als blauwe knoop, Spaanse ruiter en orchideeën. Het wemelt er van de zweefvliegen, wilde bijen en sprinkhanen. We hebben al dertig jaar ervaring met afplaggen en het is bewezen effectief."

Op de foto hieronder is het resultaat te zien zes jaar na het afplaggen. Op de hoofdfoto van dit artikel is het verschil te zien tussen een stuk land dat net is afgeplagd en hoe het er tien maanden later uitzag.

Toch kan Boer uit Berkenwoude de bloemenzee niet accepteren. "We zijn met steeds meer mensen en willen allemaal eten. Dit is vruchtbare grond en door te plaggen ben je die kwijt."

Dat de grond al jaren niet meer in handen is van boeren en de bestemming natuur heeft, maakt volgens hem niet uit. "In tijden van nood kan je het weer als landbouwgrond gebruiken. Als je het hebt geplagd niet meer."