Docu 'Favoriten'

Zelden maakte een documentaire zo helder duidelijk waar goed onderwijs toe leidt als ‘Favoriten’

Regisseur Ruth Beckermann filmde drie jaar in het Weense klaslokaal van juf Ilkay Idiskut. Voor het oog van de camera werden de kinderen ouder, zelfredzamer en welbespraakter.

Berend Jan Bockting19 februari 2025, 14:52

Een goede juf is lastig te vinden, moeilijk achter te laten en onmogelijk te vergeten, zegt de Turks-Oostenrijkse juf Ilkay Idiskut aan het slot van Favoriten. We zijn dan beland bij de ontroerende afscheidsscène die de betere onderwijsdocumentaire kenmerkt: de juf gaat hier met zwangerschapsverlof.

De direct communicerende en begripvolle Idiskut kan zich inmiddels meten met cameragenieke vakgenoten die ook voor langere tijd een filmploeg in het klaslokaal duldden. Denk aan de kordate en betrokken Brabantse Kiet Engels in De kinderen van juf Kiet (2016), de antiautoritaire Duitse leraar Dieter Bachmann in Herr Bachmann und seine Klasse (2021) en uiteraard de klassiek strenge en rechtvaardige Franse plattelandsschoolmeester Georges Lopez in Être et avoir (2002).

Meegroeien

Maar liefst drie jaar filmde de Oostenrijkse regisseur Ruth Beckermann in Idiskuts klas op de grootste openbare basisschool van Wenen, gelegen in de arbeiders- en migrantenbuurt Favoriten, waaraan de documentaire de titel dankt. De kinderen groeien met de juf mee; we zien ze voor het oog van de camera gestaag ouder, zelfredzamer en welbespraakter worden.

Zelden werd zo helder verbeeld waar goed onderwijs toe leidt. Hier onderscheidt de documentaire zich ook van soortgelijke portretten. Je zou Favoriten de Boyhood van de onderwijsdocumentaires kunnen noemen, naar de film van Richard Linklater waarin jarenlang dezelfde acteur op weg naar volwassenwording werd gefilmd.

De ziel van de wijk komt voor het voetlicht als de kinderen gezamenlijk het werk van hun ouders bespreken. Vaders zijn verpleger, bouwvakker, zebrapadaanlegger, schoonmaker, koerier, taxichauffeur en automonteur. De meeste moeders zijn huisvrouw. Thuis is de voertaal zelden Duits, maar veelal Turks, Servo-Kroatisch of Syrisch. Tijdens oudergesprekken komt soms een ouder kind mee om als tolk te fungeren. Soms zegt een kind uit het niets iets heftigs dat duidt op een (oorlogs)trauma van henzelf of van hun ouders.

Dagelijkse beslommeringen

Beckermann plaatst de tendensen in de wijk subtiel op de achtergrond. Centraal staan de dagelijkse beslommeringen van de kinderen en hun juf. Idiskut probeert hier en daar nadrukkelijk thuis aangeleerde conservatieve waarden bij te stellen. ‘Vind jij het eerlijk als je broer mag zwemmen en jij niet omdat je een meisje bent?’ De kinderen worden ondertussen op originele wijze bij de documentaire betrokken: op een gegeven moment krijgen ze een smartphone om zelf iets voor de makers te filmen. Dat levert zelfbewuste en mediawijze miniportretjes op.

Favoriten is zodoende beduidend meer dan de nieuwe traditionele onderwijsdocumentaire. Beckermann gunt ons, tussen de regels door, niets minder dan een blik op de toekomst van een grote Europese stad.