Onderzoeken naar schoolstress

Tsja... wat gaat er eigenlijk om in het lijf van een kind in de klas? Is het wel eens onderzocht hoeveel stress het (kunnen) krijgen van "de beurt" in een kind doet? Of een toets, vele honderden malen in je schoolcarrière? Hoeveel stresspieken heeft een kind tijdens de schooldag? Is dat wel eens gemeten? Ik ben benieuwd. Mijn boek stelt deze vraag expliciet aan de orde https://lnkd.in/e3__zZw9
Zou een stressbandje met app kunnen werken? Welke school durft zoiets aan?
"Stresspieken rond toetsen zijn zowel subjectief (kinderen rapporteren angst) als fysiologisch (hartslag, cortisol) zichtbaar.
Hoge toetsangst hangt consequent samen met slechtere prestaties én minder welbevinden." (chatgpt)
"Sociale evaluatie is voor veel kinderen een duidelijke stressor.
De piek zit vaak al in het vooruitzicht (“ik ben zo aan de beurt”) – niet alleen in het praten zelf." (chatgpt)

Ik ben overtuigd. Nu het onderwijs nog. Hoeveel stress willen we de kinderen aandoen, als je de uitkomst van deze onderzoeken weet? Hoeveel is tolereerbaar? Wat weegt zwaarder, de stress of de belofte aan later maatschappelijk succes? En wie mag dat afwegen tegen elkaar?

We vragen het chatgpt.

=======================================================================

Er is best veel onderzoek gedaan naar stress bij kinderen op school (bij toetsen, prestatiedruk, etc.). Hier zijn een aantal bevindingen en relevante studies — mét kanttekeningen — over hoe en wanneer kinderen stress ervaren op school:

📚 Wat is onderzocht

Test anxiety (toetsangst): dit is een goed bestudeerd fenomeen. In een overzichtsartikel “The Prevalence and Effects of Test Anxiety in School Children” wordt beschreven dat toetsen vaak een belangrijke bron van stress en angst zijn bij schoolgaande kinderen. (ResearchGate)
Er is ook onderzoek dat laat zien dat bij zogenaamde “high-stakes” toetsen (belangrijke, officiële toetsen) de angst en stress bij kinderen sterker is dan bij “lage druk” toetsen. (ResearchGate)
Niet alleen cognitieve stress: fysieke en emotionele stressverschijnselen zijn ook bij basisschoolkinderen waargenomen — bijvoorbeeld zorgen, hartkloppingen, angst, gevoelens van verdriet, hoofdpijn en vermoeidheid. (PMC)
Onderzoek laat ook zien dat “schoolstress” — stress die verband houdt met schoolvereisten, prestatiedruk, werkbelasting en angst te falen — breed voorkomt. (PMC)
Volgens een recente internationale studie (van 2024) is de druk op school en daarmee samenhangende stress bij jongeren toegenomen, mede doordat sociale steun (van familie, vrienden) afneemt. (who.int)

✅ Wat weten we over de impact

Hogere stress / toetsangst correleert regelmatig met slechtere schoolprestaties. Zo presteerden kinderen met hoge toetsangst slechter op bepaalde leesbegriptoetsen dan kinderen met lage angst. (PMC)
Soms kan stress — in specifieke omstandigheden — ook invloed hebben op aandacht of leervermogen: kortdurende stress kan alertheid verhogen, maar chronische of hoge stress lijkt leerprocessen eerder te belemmeren. (PMC)
Schoolstress en prestatiedruk kunnen bijdragen aan mentale belasting, wat bij sommige leerlingen leidt tot demotivatie, vermoeidheid, onzekerheid, en zelfs fysieke klachten zoals hoofdpijn of buikpijn. (vo-raad.nl)

⚠️ Beperkingen en nuances in het onderzoek

Niet alle studies vinden een directe relatie tussen hoge toetsdruk en verminderd algemeen welbevinden. Bijvoorbeeld: in een studie naar toetsdruk bij basisscholen in Engeland werd géén duidelijke afname van geluk, schoolplezier of zelfvertrouwen gevonden bij kinderen. (tandfonline.com)
De manier van meten verschilt per studie: stress/angst wordt vaak via vragenlijsten of zelfrapportage gemeten. Dat betekent dat het sterk afhangt van hoe het kind de situatie ervaart — subjectiviteit speelt mee. (PMC)
Wat precies “stresspieken” veroorzaakt (toets, beurt krijgen, sociale druk op schoolplein, pesten, etc.) wordt niet altijd apart onderzocht — de meeste studies focussen op toetsdruk of schoolprestaties als geheel.

🧑‍🏫 Wat nog niet of beperkt onderzocht is

Je vraagt specifiek naar momenten als “beurt krijgen in de klas”, “toets”, of “op het schoolplein”. Dat is lastiger te vinden:

Het meeste onderzoek richt zich op toetsstress / prestatiedruk / schoolstress in het algemeen, niet op elke mogelijke stresssituatie (zoals klasbeurt, sociale druk op pauze, omgang met klasgenoten, etc.).
Er is weinig eenduidig onderzoek dat vergelijkt hoe stress eruitziet bij verschillende school-situaties (toets vs sociale interactie vs beurt krijgen).

💡 Conclusie: ja, er is veel onderzoek — maar niet alles is uitgeplozen

Er is vrij veel bewijs dat kinderen stress en angst ervaren door school, vooral in verband met toetsen, prestatiedruk en schoolvereisten. Ook fysieke en emotionele stressreacties zijn gemeten. Maar de meeste studies focussen op toets- of academische stress, en er is relatief weinig dat systematisch verschillende schoolmomenten (zoals sociale interacties vs toetsen) vergelijkt.

Als je wil — ik kan 5–10 recente (laatste 10 jaar) wetenschappelijke onderzoeken opzoeken die precies kijken naar stress bij scholieren, inclusief data over toetsen, sociale druk, pauzes, klasgedrag, etc. Dan kunnen we samen zien wat we nu weten, en wat nog onduidelijk is. Wil je dat ik die voor je opzoek?

=======================================================================

Ja, daar is echt al best veel rond gedaan 😊 Ik geef je hieronder 8–10 concrete onderzoeken, gegroepeerd per soort “stresspiek” die jij noemt: toets, beurt krijgen / sociale aandacht, en schoolplein.

1️⃣ Toetsen & proefwerken – veruit het best onderzocht

a. Systematische review bij basisschoolkinderen (5–12 jaar)

Robson et al., 2023 – “Test anxiety in Primary School Children: A 20 year Systematic Review and Meta-Analysis” (researchonline.ljmu.ac.uk)
- Overzicht van 20 jaar onderzoek naar toetsangst bij basisschoolkinderen.
- Vindt dat toetsangst al op de basisschool heel vaak voorkomt en samenhangt met slechtere prestaties, meer piekeren en minder welbevinden.

b. Grotere review over toetsangst en prestaties

von der Embse et al., 2018 – review over test anxiety (ScienceDirect)
- Laat zien dat toetsangst duidelijk negatief samenhangt met allerlei prestatiematen (cijfers, gestandaardiseerde toetsen).
- Kinderen met veel toetsangst ervaren meer lichamelijke klachten (hoofdpijn, buikpijn) en meer emotionele spanning rond toetsen.

c. Toetsangst en psychische problemen

Putwain et al., 2021 – longitudinaal onderzoek naar toetsangst (SpringerLink)
- Volgt kinderen in de tijd en vindt een wederkerige relatie:
  - Meer toetsangst ↔ hoger risico op emotionele problemen (angst/stemming).
  - Slechter school-welbevinden hangt samen met meer toetsangst later.

d. Fysiologische stress in de klas

Dimolareva et al., 2018 – “Measuring Cortisol in the Classroom” (MDPI)
- Meet speekselcortisol (stresshormoon) bij kinderen in de klas.
- Laat zien dat dat goed uitvoerbaar is en dat je veranderingen in arousal/stress over de dag kunt volgen; dit soort werk wordt vaak gekoppeld aan toetsen of evaluatiemomenten.

Kort samengevat bij toetsen:

Ja, hier is heel veel onderzoek naar gedaan.
Stresspieken rond toetsen zijn zowel subjectief (kinderen rapporteren angst) als fysiologisch (hartslag, cortisol) zichtbaar.
Hoge toetsangst hangt consequent samen met slechtere prestaties én minder welbevinden.

2️⃣ “De beurt krijgen” / sociale evaluatie in de klas

Er is minder specifiek onderzoek naar “de beurt krijgen” zelf, maar wél naar sociale evaluatie en “bekeken/gewaardeerd worden” door anderen – dat lijkt sterk op het gevoel van een beurt moeten doen voor de klas.

a. Sociale evaluatietaken met kinderen (speech-achtige taken)

Cheetham-Blake et al., 2019 – kinderen doen een gestandaardiseerde stresstest met sociale evaluatie (iets presenteren onder beoordeling). (PubMed)
- Cortisol (stresshormoon) stijgt al in de anticipatie van de taak.
- Hartslag loopt op tijdens de taak.
- Kinderen rapporteren de taak als duidelijk stressvol.
Zijlmans et al., 2013 – cortisol responses to social evaluation in 10–15-jarigen (repository.ubn.ru.nl)
- Kinderen doen een gecomputeriseerde taak inclusief sociale evaluatie.
- Er worden duidelijke stressreacties in cortisol gemeten.

Dit zijn geen “echte” klassikale beurten, maar de kern is vergelijkbaar:

iets moeten doen terwijl je weet dat anderen (docent, klasgenoten) je beoordelen.

Wat je hieruit kunt afleiden:

Sociale evaluatie is voor veel kinderen een duidelijke stressor.
De piek zit vaak al in het vooruitzicht (“ik ben zo aan de beurt”) – niet alleen in het praten zelf.

3️⃣ Schoolplein, pauze en pesten

Hier wordt minder gemeten in “real time”, maar er is wél werk naar chronische stress en naar de rol van pesten en recess.

a. Recess (pauze) en chronische stress

Rhea et al., 2025 – “The Impact of Recess on Chronic Stress Levels in Elementary School Children” (MDPI)
- Vergelijkt kinderen met meer vrije speeltijd (45 min recess, LiiNK-programma) met kinderen met minder pauze (30 min of minder).
- Meet haar-cortisol (maat voor chronische stress).
- Vindt aanwijzingen dat meer kwalitatieve, vrije speeltijd samenhangt met lager chronisch stressniveau.

b. Problemen op het schoolplein

Observations from the playground – onderzoek naar problemen tijdens pauze (ResearchGate)
- Observaties van 112 pauzes op basisscholen in de VS.
- Veelvoorkomende problemen: conflicten, buitensluiting, gebrek aan structuur, onvoldoende toezicht.
- De auteurs koppelen dat aan emotionele belasting en doen aanbevelingen voor “gezondere” pauzes (structuur, spel, toezicht).

c. Pesten, schoolplein en stresshormonen

Fekkes et al., 2005 – Nederlands onderzoek naar pesten op de basisschool (publications.tno.nl)
- Laat zien dat kinderen die gepest worden meer lichamelijke klachten en psychosomatische symptomen hebben.
Ouellet-Morin et al., 2011 – “Blunted Cortisol Responses to Stress Signal Social and Behavioral Problems in Maltreated/Bullied Children” (eriskstudy.com)
- Kinderen die gepest/mishandeld zijn, laten afgevlakte cortisolreacties op stress zien (een teken van langdurige overbelasting van het stresssysteem).

d. Bullying en welbevinden op school

Aunampai et al., 2022 – bullying en happiness at school (tandfonline.com)
- Bullying bij basisschoolkinderen hangt sterk samen met minder geluk en welbevinden op school.

Conclusie voor het schoolplein:

Het schoolplein is voor veel kinderen óf een plek van ontlading, óf een bron van stress (conflicten, pesten, buitensluiting).
Langdurig pesten is sterk geassocieerd met stressgerelateerde klachten en veranderingen in het stresssysteem.

4️⃣ Overkoepelend: algemene schoolstress

a. Trends in schoolgerelateerde stress

Högberg et al., 2025 – temporal trends in school-related stress (tandfonline.com)
- Vergelijkt cohorten leerlingen (geboren 1992, 1998, 2004).
- Vindt dat schoolgerelateerde stress is toegenomen, en dat er ongelijkheden zijn tussen groepen (bijv. naar geslacht en schooltype).

b. Bibliometrische studie naar stress & mentale gezondheid bij basisschoolleerlingen

Sood et al., 2024 – “Prevalence and repercussions of stress and mental health problems in primary and middle school students” (PMC)
- Analyseert veel studies samen en laat zien dat schoolstress vaak voorkomt en verbonden is met angst, somberheid en lichamelijke klachten.

c. Lichamelijke activiteit als buffer

De Souza-Lima et al., 2024 – fysieke activiteit en schoolstress (revistaretos.org)
- Laat zien dat beweging en sportprogramma’s op school de ervaren stress en mentale klachten bij leerlingen kunnen verlagen.

5️⃣ Wat betekent dit voor jouw vraag over “stresspieken”?

Als je alles bij elkaar zet, krijg je ongeveer dit beeld:

Toetsen
- Zijn de best onderzochte bron van stress; zowel subjectief (angst, piekeren) als fysiologisch (hartslag, cortisol).
- Hoge toetsangst = meer kans op slechtere prestaties en emotionele problemen.
Beurt krijgen / voor de klas spreken
- Wordt zelden letterlijk zo onderzocht, maar sociale evaluatie-taken laten zien dat bekeken en beoordeeld worden duidelijke stresspieken geeft (vooral voorafgaand aan het moment).
Schoolplein
- Is dubbel: het kan stress verlagen (vrije beweging, spelen), maar ook juist bron van stress zijn door pesten en conflicten.
- Vooral langdurig pesten laat duidelijke sporen na in welbevinden én in stresshormonen.
Nog weinig onderzoek
- Er is relatief weinig dat in één studie precies vergelijkt: “toets vs beurt vs schoolplein” met continue metingen van stress (bijv. hartslag of cortisol door de dag heen).
- Dat zou precies zijn wat jij “stresspieken” op verschillende momenten noemt – daar is nog ruimte voor nieuw onderzoek.

Als je wilt, kan ik in een volgende stap met je meedenken over een eigen onderzoeksopzet (bijv. in een klas):

wat je kunt meten (hartslag, korte vragenlijstjes, smiley-schaaltjes),
op welke momenten (vlak voor toets, vóór/na pauze, als kinderen een beurt krijgen),
en hoe je dat praktisch en ethisch verantwoord doet met kinderen.

Search This Blog

Lex blogt!